A Banda de Música de Taboadela (colaboración)

     Por si alguén ten dúbidas de si o blogue está a vosa disposición, dígovolo directamente: a min o que me gusta é ler os traballos doutros, si os fago eu é porque non os encontro feitos.

     Aínda que que soe un pouco bruto, de verdade que me encanta poder dar publicidade aos vosos traballos, e si son tan completos como este pra min é un honor

   Gozade co traballo que os amigos de Taboadela fixeron recuperando a súa interesante historia musical. Colaboración de A CANDIDATURA DE VECIÑOS DE TABOADELA VETA.

¿Quén dixo que en Taboadela non había músicos?

A memoria dos mellores momentos da nosa vida queda gardada nun recuncho do noso cerebro. Aí estará como perdida, durante anos e anos; pero algo pasa un día... e acéndesenos, como se alguén dese a un interruptor da luz e os nosos recordos comezan a aparecer un tras outro lembrando aqueles momentos felices... sempre acompañados da musica.

Fotografía publicada o 30/4/1930, da Xunta directiva da sociedade "Hijos del Ayuntamiento de Taboadela" asentada en La Habana e que formaban parte, xunto con otras sociedades, do Centro Galego

Iso debeu ser o que lles aconteceu aos nosos informantes cando comezamos a lles preguntar por aquelas xentes... muitos deles familiares, parentes ou amigos aos que escoitaron tocar e cantar tantas veces. Aqueles músicos que se trasmitían a solfa duns a outros e que se xuntaban para ensaiar e dar ronda solta a arte e a sensibilidade que lavaban dentro. Así soubemos -por eles- da existencia da Banda de Música de Santa Leocadia con máis de trinta músicos, muitos dos cales despois, traballarían en distintas orquestas e mesmo alguns farían carreira musical ata no estranxeiro. Estamos a falar dun momento en que en Taboadela había unha certa inquietude cultural, mesmo nas xentes - moitas - que emigraron á Habana e alí constituiron sociedades como a denominada Hijos del Ayuntamiento de Taboadela. Nesta banda, formáronse familias enteiras de músicos dirixidas primeiro por Don Camilo Pérez, O Barrigas, primeiro director e fundador da Banda (o 2 de outubro de 1932), despois por Don Francisco Beristain e Don Julian Doallo, un home altruista que ensaiaba e dirixia a banda sen cobrar nada, ou Don Francisco Muela, na última etapa da banda (nos anos 50).

A banda formouse no ano 1932. Nesta foto recoñecese a Antonio Quintairos, o bombardino, que desoís sería director da Banda Militar da Coruña, a Pepe Pardo, O Pepe de Ribo, que tocaba a trompeta e a Manuel Cid, elegantemente vestido con garrapata de lazo, que tocaba o clarinete.

A banda actuaría dentro e fora da provincia e mesmo chegaria a acadar un segundo premio no Certame de Banda das Festas do Corpus de Ourense, nos seus anos de máximo esplendor, nos que chegaría a contar con 36 músicos, cun amplo repertorio de música clásica e cunha merecida sona de moi boa calidade do sonido dos seus músicos e de moito rigor pola súa aprendizaxe dende moi noviños.

A partir da banda formaríanse familias enteiras de músicos que despois trasnmitirían o seu gusto pola música aos seus filhos e que nesta segunda xeración pasarían a ser verdadeiros artistas en diversas orquestas, mesmo de fóra de Galicia. Músicos como José Ramón Sierra, que chegaria a ser o xefe da afamada orquesta “Los Satélites” que ainda hoxe existe con grande tradición e recoñecida como a mellor de Galicia. Aínda que era de Soutopenedo, estaba vinculado a Santa Leocadia e ademais de tocar o clarinete, o violín, a batería, o saxo alto, a guitarra,... era compositor e traballou - tamén - en orquestas como a Colombia.

Los Meigas con Manolo a batería e Daniel Bouzo o baixo

O bombo da banda era Gumersindo Vila, o Bombeiro da Seara, quen educou as seus fillos Celso, Benigno e Manolo tamén no gusto pola música e chegaron a ser grandes músicos. Benigno tocaba o saxo alto e o clarinete e Manolo a batería. Ambos chegaron a tocar en Los Meigas e nunha importante orquesta daquela que era Los cinco del Miño e ambos morrerían nun tráxico accidente de tráfico, cerca de Ponteareas, camiño de Vigo cando ían actuar naquelas terrazas do porto vigués.

O Neno Segismundo Barandela co acordeón

O saxo alto era Antonio Barandela Quintana, falecido neste 2008 que se levou a xente moi valiosa de Taboadela, e a que se lle debe unha homenaxe de recoñecemento que agardamos próximamente. Antonio, O Rante, xa non é só que fose músico, senón que subo transmitir o seu maxisterio aus demais, primeiro aos da sua propia familia, aos que eles contaxiou o seu gusto pola música e así sairon músicos o seu fillo Segismundo Barandela (acordeonista e pianista en New York) o Carlos Barandela, primeiro bateria e despois se dedicaria ao mundo do espectáculo con representación musicais,... Pero O Rante, tamén transmitiu o seu maxisterio a outros músicos, cando formaban distintas orquestas e ensaiaban en Taboadela. Por onde el pasaron o Odilo que fora carteiro en San Cibrao, o Pío da canteira, que tocaba o saxo, o Floriano de Outeiro de Laxe que era o clarinete, ou Germán o Vacariza que tocaba o baixo, Pepe o da Catalina, o Daniel de Torán, clarinete e saxo alto, que vive en Elgoibar,...

Segundo o noso informante - Guillermo Fernandez - era un verdadeiro prazer escoitalos ensaiar á beira da sua casa. Contan do Rante que tiña un tocar moi doce, e engaiolaba coa súa actuación. Traballaría tamén nas bandas de Alongos e Allariz e ata ben pouco tempo antes da sua morte dirixía o Coro de Torán.

Antonio Barandela Quintana, O Rante, co Coro de Torán

Algo debe ter esa parte do concello para que saísen de aí tantos músicos e de tanta valía. Otro foi Don Manuel Cid, que ademais de tocar na banda de Santa Leocadia, chegou a tocar tamén en distintas orquestas mismo ata cambiando o seu instrumento habitual (o clarinete e o saxo) polo baixo de cordas para se adaptar as circunstancias que non lle permitían tocar xa instrumentos de vento (eran personas que se sobrepoñían a calqueira adversidades). Na orquesta Los Trovadores de Orense, exerceu os seus últimos anos como músico.

Os trompetistas da banda de Santa Leocadia tamén eran da zona: Claudio Cid Cid, era de Ribo; como era aquel otro que emigrou a Arxentina e que chamaban o Pepe de Ribo (Pepe Pardo). Este músico tiña a peculiaridade de que se lle inchaban moito os carrolos e o pescozo e isto facia que algunhas veces pudiese fallar ao dar algunha nota; pero cuando podía controlar este pequeno problema, era un auténtico trompetista. Tamén marchou a facer as Americas, Adolfo Sueiro Gallego, do Barrio, que con só del anos xa era clarinete na banda e mesmo recibira ofertas para marchar para a Banda da Coruña (de neno). Tocou na Banda Militar de Vigo e tamén en Pamplona. Depois emigrou; primero a Uruguai e en Montevideo ingresou como trompa na Orquesta Sinfónica de Montevideo. Posteriormente pasou a Venezuela tocando na Banda de Caracas. Morreu alá aos 71 anos.

Comenzos dos anos 30, a Banda da Mezquita está integrada, entre outros, por Genserico das Quintas (trombón de varas), Gumersindo Vila (bombo e platillos), Manuel Cid (o segundo clarinete da fila superior pola dereita) e Felisindo Camba (primeiro clarinete pola fila superior da direita) que despois seria alcalde de Taboadela

O trombón tocábao o Genserico das Quintas, que estaba solteiro, e Valentin Alonso Martínez, da Lavandeira, tocaba o bombardino, ainda que o que lle deu mais sona foi o trombón de varas que tocaba con tal paixón que dicción del que era un can, no sentido de ser un músico de raza.

En Soutomaior, Antonio Vide tocaba o fiscorno e a trompeta e non só tocou na banda senón que tamén tocou en orquestas como Los Arquinos.

Manuel Prieto Losada, O coquis, que era de Pazo de Currás, ainda que casou no Abeledo, era o trompeta da banda, onde chegou a tal dominio do instrumento que percorreu o mundo inteiro como trompetista do circo e hai un ano, xubilouse como trompetista da banda de Vigo.

Os irmans Quintairos, Tomás e Antonio, tocaban o clarinete e o saxo tenor. Antonio chegou a director da Banda de Lalín e tamén da Banda Militar da Coruña, como tenente. Tamén tocaba o clarinete, Floreano Sueiro, de que non temos moitos datos.

Os irmáns Vaquero, Antonio e Manuel, dous músicos de total dedicación. De feito fixéronse profesionais e viviron da música. Antonio chegou a ser director da Banda de Salamanca e tiña casa en Béjar. Manolo tocaba na orquesta de Ana Quino.

Manolo, Herminio e Servando Boo, tocaron na Banda da Mezquita e de Santa Leocadia. Con Manolo tivemos a oportunidade de ter unha conversa moi agradable e aos seus 92 anos recordaba con perfecta lucidez todos os componentes da Banda e iso que había mais de cincuenta anos que deixara a música. A súa humildade facíalle repetir que el non fora gran musico pero “que cobraba como os demais”.

Orquesta "Los Trovadores de Orense". Entre outros, Moreiras, o trompeta; Manuel Cid, o baixo; Aser O Mantequeiro da Mezquita, batería, e Tito, o cantante

Felisindo Camba, de Palacio, tamén era dos que procedían da Banda da Mezquita, onde tocaba o clarinete justo xunto con Manuel Cid; Felisindo chegaría a ser alcalde de Taboadela e a ter unha tenda en Veredo; o seu cuñado - Ramón - foi temen xuiz de paz.

Da semente desta banda de Santa Leocadia familias enteiras darían froitos musicáis; así José Iglesias Seara, O Che, que tocaba o saxo tenor trasmitiría a súa vocación nos seus fillos José (teclados e acordeón) e Alberto (batería) ou Jorge Iglesias Seara que tocaba a trompeta ao seu fillo Jorge Iglesias Losada (baixo e guitarra); os sobriños, José Eduardo (batería dos Arquinos) e Montse Iglesias (baixo) (fillos de Eduardo); ou aos fillos de Manolo. Roberto (trompeta), Juan (saxo) ou, aos seus netos, Lorena (clarinete da Banda de Barbadas) ou Jonhatan (trompeta). Os fillos de Bernardino: Bernard (teclados) e Maite (cantante): toda unha familia adicada a música

En Taboadela, Claudio Fernández, O Cochea, tocaba o bombo e os platillos. O bombo do Cochea era un bombo moi antiguo e tensabase con cortas. Disque os platillos eran de tal calidade que soaban tan ben que todo o mundo os cobizaba, pero O Cochea non os vendía a ningén.

Outro músico de Taboadela foi Elias Fernández Babarro, que tocaba o clarinete. Mesmo había outros mais novos que tocaban o acordeón ou a trompeta, como José Martínez Nieto, O Músico.

Case sempre se transmitían o saber dentro das familias, ou se non o saber, si o gusto pola música e a interpretación.

Banda de música de Allariz. Os nosos veciños seguramente recoñecerán ao Pepe de Ribo, a Gumersindo Vila, a Manuel Cid e outros mais

¿Quén dixo que en Taboadela non había músisos? ¿Qué pasou en todo este tempo que se perdeu a tradición?

Circunstancias moi variadas fixeron que toda aquela vagaxe cultural e musical se fose perdendo. A emigración ao Pais Vasco, as circunstancias sociopolíticas da postguerra, a falta de estímulos para as actividades culturais, a carencia de actividades e propostas que xuntasen as xentes para estas actividades levaron a que se fosen perdendo de maneira case irrecuperable. Ata a mesma Igrexa - o bispo monseñor Temiño - recomenda que no toquen nos oficios as bandas, ainda que sexa gratis.

As orquestas foros sustituindo as bandas, os medios tecnolóxicos (as amplificacións e os altavoces) tamén contribuiron a que as orquestas puideran sustituir as bandas nas festas. Cóntanos o Sarico das Quintas que os primeiros altavoces que se usaron eran do Varela e foi a Montelongo (Soutopenedo) onde se usaron por primeira vez. Tamén relata a rivalidade que había entre as bandas e como nunha festa do San Vitoiro houbo os seus máis e os seus menos, porque alcunha das bandas ocupaba o tempo da actuación da outra, con mala fe, para non os deixar tocar.

¿Qué foi daqueles projetos de hai uns vinte ou trinta anos que pretendían facer unha banda de música en Taboadela? Quizáis se daquela se tentase coa forza suficiente e non fose só papel mollado, hoxe teríamos unha banda en Taboadela e a posibilidade de seguir transmitindo un legado musical que se perde sen remedio...

AUTOR DO TEXTO: Boletín nº 3 de difusión da Asociación Sociocultural VE-TA (2/2009)