O COLISEO XESTEIRA III (Francisco X. Fernández Naval)

   A infancia. Supoño que foi no Xesteira onde vin aquela deliciosa película francesa A guerra dos botóns. Aínda lembro a música e a letra da canción que os nenos cantaban cando ían loitar e aquel: Se o sei non veño, que repetía un deles cando volvían para a casa derrotados. Sei que no Xesteira me fixen maior. Sucedeu coa estrea de A filla de Ryan, de David Lean. Eu non tiña os 18 anos, pero quería ver aquela película. Correra entre nós a voz de que a actriz amosaba un peito. Ela era Sarah Miles, marabillosa no papel de Rose Ryan; con ela no reparto, facendo de párroco irlandés, Robert Mitchum. Como entrar, se todo o persoal do cine me coñecía? Dende logo, non ao patio de butacas, xa que na porta estaría meu pai, tan estrito. Os amigos, non sei exactamente cantos, conseguiron arrouparme e así conseguimos entrar pola porta de butaca de club, que quedaba no primeiro andar. Vin a película, vin a teta de Rose ou de Sarah, pero hai nesa historia cousas que non esquecin nunca, os cantís de Irlanda e, sobre todo, a metáfora visual coa que Lean dá a entender que o oficial inglés e Rose fan o amor no bosque, ese leve abalar dunha arañeira entre dúas follas, brillando cun raio de sol e arrandeada polo vento.

   A principal distribuidora era Suevia Films, a empresa fundada en Madrid por Cesáreo González, na que traballou cinco anos o meu amigo, escritor e académico, Xosé Fernández Ferreiro, de quen recollín moita memoria daqueles días. Cesáreo González, de Nogueira de Ramuín, fora mutilo de afiador sendo neno. Unha vez, pola festa de San Bartolomeu, presentouse na parroquia conducindo un aiga, acompañado de Perico Chicote e Adolfo Torrado. O aiga, logo de transitar polas corredoiras, quedou destrozado. Pola empresa Pepe lembra que ían todos os famosos do cine español: Joselito, Marisol, Sara Montiel, Carmen Sevilla, Lola Flores ou Pablito Calvo (Marcelino pan y vino). Na película El balcón de la luna, traballaban Paquita Rico, Lola Flores e Carmen Sevilla que discutiron pola orde de aparición no reparto. Aquilo non semellaba ter solución, e o departamento no que traballaba Pepe propuxo confeccionar unha estrela cos tres nomes, de maneira que ningún estivera antes do outro e esa foi a solución que se lle deu ao preito.

Supoño que non é gratuito poñerlle a unha empresa o nome de Suevia, nin ofrecer como imaxe a ría de Vigo e de música os primeiros acordes dunha alborada. Aínda que procurando estar a ben co réxime, había en Cesáreo González, como había en Eduardo Barreiros, a necesidade de proclamar a orixe da que nunca renegaron, e de facelo con elementos simbólicos recoñecibles por todos.

   No Xesteira vin as películas de Joselito de Marisol e, tamén, algunhas mexicanas. Lembro unha vez, en sesión de domingo, sentado eu no palco do meu tío avó, na que no cine só estabamos dúas persoas, un que pagara, sentado no patio de butacas e eu. A película, se non lembro mal e non sabendo cal era, viña de México. Non sucedeu o mesmo coa estrea de O pequeno gran home, cun estupendo Dustin Hoffman. Do Álamo, o que mellor lembro é a súa banda orixinal, tan melancólica.

   E unha vez, tendo eu xa vinte e tantos anos, meu pai accedeu a un xogo. Daban Só diante do perigo, outra vez, a finais dos setenta. Pedinlle que accedera a que, aínda sendo en hora de noite, a película empezara, exactamente nese minuto próximo ás 11 da mañá, para que o tempo de proxección coincidise cos díxitos do reloxo, e concedeumo. Sabido é que a película ten un tempo particular, porque o tempo da historia coincide co tempo da proxección.

   Os últimos anos non foron bos. Meu pai estaba farto de traballar todos os sábados e domingos, de inverno e de verán, mentres o resto da xente se xuntaba para pasear e pasalo ben. A crise víase vir e moitos días de semana, na función de noite, suspendían a proxección por falta de público. Pero ademais, viuse obrigado a participar nunha ilegalidade. Eran os tempos iniciais da democracia, cambiara a fiscalidade e a empresa obrigou ao persoal a ser a man executora dun fraude. Os porteiros, de sempre, recollían e seguen recollendo a entrada, da que devolven unha parte ao espectador. A cuestión consistía en que de cada tres entradas, máis ou menos, debían quedarse unha enteira, que volvería a taquilla para ser vendida de novo. Se alguén protestaba pedían perdón polo “despiste” e devolvíanlle a parte que lle correspondía. Meu pai non aceptou ser cómplice. El, que votaba socialista, consideraba que Facenda era a garantía do que logo bautizamos como estado de benestar e que precisaba recursos. O sistema, ademais, obrigaba a unha dobre contabilidade de cartos e de entradas. A depresión foi grande e resolveu irse, sen reparar no custo. Tiña 61 anos. Na súa nómina a cantidade que cobraba por antigüidade era case igual co salario, pero a empresa só cotizaba por unha parte. Había que negociar. Eu fixen unha valoración do que a empresa aforraba cada ano só en antigüidade, se el marchaba, e fomos a Madrid, onde estaba entón a sede. Eu pedín unha indemnización por irse igual ao que a empresa aforraría nos catro anos que faltaban para os 65 da xubilación obrigatoria. Contei, ademais, que unha das razóns polas que marchaba, era por non estar de acordo co sistema de xestión de entradas. Ía de farol, pero non se asustaron moito. A parte máis débil era meu pai e sabiamolo todos. Ofreceron un millón de pesetas, e pactar un despido que facilitaría dous anos de paro. El aceptou. Pareceume que logo de 45 anos, era unha mala solución, xubilado con 63 anos e perdendo, por se xubilar anticipadamente, o 16% da pensión que lle correspondería.

   Agora, cando paso por diante do cine, como dicía ao principio, sinto mágoa. Era este un gran local, no centro da cidade, con capacidade para moitos centos de persoas, boa acústica, bo escenario e, sobre todo, con historia. Pero deixouse ir. Eu pensei sempre que puido ser auditorio público, reformado, modernizado, con capacidade semellante ao de San Francisco.

Son tantas as voces, as músicas, as imaxes, as emocións que alentan dentro de min cando evoco as tardes e as noites vividas alí. Volvín a el varias veces dende que cambiou de uso. Nunha tiven o privilexio de subir ao escenario e, con Cristina Huete, facer de mantedores dunha cea das organizadas pola Asociación de Amigos da República. Estar alí arriba aquela noite, foi unha emoción, como a foi a foto que fixemos cos artistiñas, a quen se rendía homenaxe aquel ano.

   Quizais todo isto dea, algún día, un libro. Empecei con el hai anos, pero a estrea da película Cinema Paradiso botoume atrás. A miña historia era semellante á que se narraba alí, pero eu nunca conseguiría contalo tan ben como facían eles. Pasaron anos e, se cadra, estas notas solicitadas por Rafael Salgado poidan valer para valorar de novo a posibilidade de escribir a  miña historia, parecida ou non á da película. En calquera caso, procurarei que sexa unha historia de cine.