A infancia. Supoño
que foi no Xesteira onde vin aquela deliciosa película francesa A guerra dos botóns. Aínda lembro a
música e a letra da canción que os nenos cantaban cando ían loitar e aquel: Se o sei non veño, que repetía un deles
cando volvían para a casa derrotados. Sei que no Xesteira me fixen maior.
Sucedeu coa estrea de A filla de Ryan,
de David Lean. Eu non tiña os 18 anos, pero quería ver aquela película. Correra entre nós a voz de que a actriz amosaba un peito.
Ela era Sarah Miles, marabillosa no papel de Rose Ryan; con ela no reparto,
facendo de párroco irlandés, Robert Mitchum. Como entrar, se todo o persoal do
cine me coñecía? Dende logo, non ao patio de butacas, xa que na porta estaría meu
pai, tan estrito. Os amigos, non sei exactamente cantos, conseguiron arrouparme
e así conseguimos entrar pola porta de butaca de club, que quedaba no primeiro
andar. Vin a película, vin a teta de Rose ou de Sarah, pero hai nesa historia
cousas que non esquecin nunca, os cantís de Irlanda e, sobre todo, a metáfora
visual coa que Lean dá a entender que o oficial inglés e Rose fan o amor no
bosque, ese leve abalar dunha arañeira entre dúas follas, brillando cun raio de
sol e arrandeada polo vento.
A principal
distribuidora era Suevia Films, a empresa fundada en Madrid por Cesáreo
González, na que traballou cinco anos o meu amigo, escritor e académico, Xosé Fernández
Ferreiro, de quen recollín moita memoria daqueles días. Cesáreo González, de
Nogueira de Ramuín, fora mutilo de afiador sendo neno. Unha vez, pola festa de
San Bartolomeu, presentouse na parroquia conducindo un aiga, acompañado de
Perico Chicote e Adolfo Torrado. O aiga, logo de transitar polas corredoiras,
quedou destrozado. Pola empresa Pepe lembra que ían todos os famosos do cine
español: Joselito, Marisol, Sara Montiel, Carmen Sevilla, Lola Flores ou
Pablito Calvo (Marcelino pan y vino).
Na película El balcón de la luna,
traballaban Paquita Rico, Lola Flores e Carmen Sevilla que discutiron pola orde
de aparición no reparto. Aquilo non semellaba ter solución, e o departamento no
que traballaba Pepe propuxo confeccionar unha estrela cos tres nomes, de
maneira que ningún estivera antes do outro e esa foi a solución que se lle deu
ao preito.
Supoño que non é
gratuito poñerlle a unha empresa o nome de Suevia, nin ofrecer como imaxe a ría
de Vigo e de música os primeiros acordes dunha alborada. Aínda que procurando
estar a ben co réxime, había en Cesáreo González, como había en Eduardo Barreiros,
a necesidade de proclamar a orixe da que nunca renegaron, e de facelo con
elementos simbólicos recoñecibles por todos.
No Xesteira vin
as películas de Joselito de Marisol e, tamén, algunhas mexicanas. Lembro unha
vez, en sesión de domingo, sentado eu no palco do meu tío avó, na que no cine
só estabamos dúas persoas, un que pagara, sentado no patio de butacas e eu. A
película, se non lembro mal e non sabendo cal era, viña de México. Non sucedeu
o mesmo coa estrea de O pequeno gran
home, cun estupendo Dustin Hoffman. Do Álamo,
o que mellor lembro é a súa banda orixinal, tan melancólica.
E unha vez, tendo
eu xa vinte e tantos anos, meu pai accedeu a un xogo. Daban Só diante do perigo, outra vez, a
finais dos setenta. Pedinlle que accedera a que, aínda sendo en hora de noite,
a película empezara, exactamente nese minuto próximo ás 11 da mañá, para que o
tempo de proxección coincidise cos díxitos do reloxo, e concedeumo. Sabido é
que a película ten un tempo particular, porque o tempo da historia coincide co
tempo da proxección.
Os últimos anos
non foron bos. Meu pai estaba farto de traballar todos os sábados e domingos,
de inverno e de verán, mentres o resto da xente se xuntaba para pasear e pasalo
ben. A crise víase vir e moitos días de semana, na función de noite, suspendían
a proxección por falta de público. Pero ademais, viuse obrigado a participar
nunha ilegalidade. Eran os tempos iniciais da democracia, cambiara a
fiscalidade e a empresa obrigou ao persoal a ser a man executora dun fraude. Os
porteiros, de sempre, recollían e seguen recollendo a entrada, da que devolven
unha parte ao espectador. A cuestión consistía en que de cada tres entradas, máis
ou menos, debían quedarse unha enteira, que volvería a taquilla para ser vendida
de novo. Se alguén protestaba pedían perdón polo “despiste” e devolvíanlle a
parte que lle correspondía. Meu pai non aceptou ser cómplice. El, que votaba
socialista, consideraba que Facenda era a garantía do que logo bautizamos como
estado de benestar e que precisaba recursos. O sistema, ademais, obrigaba a
unha dobre contabilidade de cartos e de entradas. A depresión foi grande e
resolveu irse, sen reparar no custo. Tiña 61 anos. Na súa nómina a cantidade
que cobraba por antigüidade era case igual co salario, pero a empresa só
cotizaba por unha parte. Había que negociar. Eu fixen unha valoración do que a
empresa aforraba cada ano só en antigüidade, se el marchaba, e fomos a Madrid,
onde estaba entón a sede. Eu pedín unha indemnización por irse igual ao que a
empresa aforraría nos catro anos que faltaban para os 65 da xubilación
obrigatoria. Contei, ademais, que unha das razóns polas que marchaba, era por
non estar de acordo co sistema de xestión de entradas. Ía de farol, pero non se
asustaron moito. A parte máis débil era meu pai e sabiamolo todos. Ofreceron un
millón de pesetas, e pactar un despido que facilitaría dous anos de paro. El
aceptou. Pareceume que logo de 45 anos, era unha mala solución, xubilado con 63
anos e perdendo, por se xubilar anticipadamente, o 16% da pensión que lle
correspondería.
Agora, cando paso
por diante do cine, como dicía ao principio, sinto mágoa. Era este un gran
local, no centro da cidade, con capacidade para moitos centos de persoas, boa
acústica, bo escenario e, sobre todo, con historia. Pero deixouse ir. Eu pensei
sempre que puido ser auditorio público, reformado, modernizado, con capacidade
semellante ao de San Francisco.
Son tantas as
voces, as músicas, as imaxes, as emocións que alentan dentro de min cando evoco
as tardes e as noites vividas alí. Volvín a el varias veces dende que cambiou
de uso. Nunha tiven o privilexio de subir ao escenario e, con Cristina Huete,
facer de mantedores dunha cea das organizadas pola Asociación de Amigos da
República. Estar alí arriba aquela noite, foi unha emoción, como a foi a foto
que fixemos cos artistiñas, a quen se rendía homenaxe aquel ano.
Quizais todo isto
dea, algún día, un libro. Empecei con el hai anos, pero a estrea da película Cinema Paradiso botoume atrás. A miña
historia era semellante á que se narraba alí, pero eu nunca conseguiría contalo
tan ben como facían eles. Pasaron anos e, se cadra, estas notas solicitadas por
Rafael Salgado poidan valer para valorar de novo a posibilidade de escribir
a miña historia, parecida ou non á da
película. En calquera caso, procurarei que sexa unha historia de cine.